ارزش غذايي دوغ
دوغ نوشيدني لبني مناسبي است كه ميتواند جاي نوشابه را در سبد غذايي ما بگيرد؛ نوشيدني سالم و مفيدي كه تأمينكننده بخشي از نياز روزانه به كلسيم و حاوي ويتامينهاي گروه B است. دوغ، علاوه بر مزاياي تغذيه اي، حاوي باكتريهاي مفيدي است كه اثرات زيادي بر سلامت گوارش دارند. هر ليتر دوغ، حاوي270کيلوکالری انرژی، 2 ـ 5/1 درصد پروتئين، 5/0 درصد چربي و 6/0 گرم كلسيم است. با توجه به ارزش غذايي دوغ، ميزان كلسيم، فسفر و پروتئين آن زياد است و اين مواد نيز براي استخوانسازي، اكسيداسيون و متابوليسم دروني بدن لازم و ضروري ميباشند، البته بهتر است دوغ به صورت بدون گاز و كمنمك استفاده شود. گازدار كردن نوشيدنيها (از جمله دوغ) با توجه به اينكه طعم بهتري به آن ميدهد، اما ارزش غذايي آن را كاهش ميدهد، بنابراين دوغهاي معمولي بر دوغهاي گازدار ارجحيت دارند. انواع دوغ گازدار و بدون گاز، براي افزايش كيفيت و افزايش زمان ماندگاري، بهتر است در يخچال نگهداري شوند. به دوغهاي صنعتي و تجاري علاوه بر نمک، اسانس نعناع هم اضافه ميکنند که ضرري ندارد؛ چون نعناع خاصيت ضدنفخ دارد، درحالي که خود دوغ نفاخ است. به علاوه اين اسانس به خوشطعمتر شدن دوغ نيز کمک ميکند، اگرچه بهتر است به جاي اسانس، از عصاره خود نعناع استفاده شود. براي معطر كردن دوغ ميتوان از كاكوتي و گلبرگهاي خشكيده و خرد شده گل محمدي نيز استفاده كرد
فوائد ماده اصلی توليد دوغ : ماست
شير در اثر تخمير توسط باكتريها، به ماست تبديل ميگردد. به جز چند تفاوت كوچك، شير و ماست تركيب ويتاميني و مواد معدني مشابهي دارند.
اگر چه تركيب مواد معدني شير و ماست مشابه است، ولي برخي مواد معدني مانند كلسيم در ماست، قابليت دسترسي بيشتري دارند. معمولاً ماست لاكتوز كمتر و اسيد لاكتيك بيشتري نسبت به شير دارد و به همين دليل افرادي كه عدم تحمل لاكتوز دارند و نميتوانند شير را تحمل نمايند، ميتوانند از ماست استفاده كنند. به طور كلي يك ليوان ماست كم چرب (۲۵۴ گرم )، حاوي ۱۵۵ كيلو كالري انرژي،۱۳ گرم پروتئين، ۱۲گرم كربوهيدرات و 3/8 گرمچربي است كه البته ميزان چربي آن به شير اوليه بستگي دارد. ماست، يك منبع عالي براي كلسيم ( ۴۴۷ ميلي گرم ) و ريبوفلاوين و منبع خوبي براي منيزيم ( ۴۳ ميلي گرم ) و پتاسيم (۵۷۳ ميلي گرم ) است. هر ليوان ماست نيمي از ميزان توصيه شده كلسيم را براي كودكان و ۳۰-۴۰ درصد ميزان توصيه شده كلسيم براي بزرگسالان را تامين ميكند. هر ليوان ماست ۲۰ درصد مقدار پروتئين مورد نياز بسياري از افراد را تامين می کند.
اين نظريه وجود دارد كه افزايش مصرف ماست، به خصوص در افراد داراي اختلال ايمني (مانند افراد مسن)، پاسخ ايمني و مقاومت به بيماريهاي مرتبط با آن را افزايش ميدهد. ماست باعث سلامت روده بزرگ ميشود. ماست حاوي لاكتوباكتري است كه از روده بزرگ حفاظت ميكند و حتي خطر سرطان روده بزرگ را كاهش ميدهد. اين باكتريها رشد باكتريهاي مفيد روده را افزايش داده و موجب كاهش تبديل صفرا به مواد سرطانزا ميشوند.
به نظر ميرسد اين باكتريها در ماست، مواد مضر را قبل از اينكه سرطان زا شوند (مثلاً نيتراتها و نيتريتها را قبل از تبديل آنها به نيتروزآمين)، غير فعال ميكنند. از طرفي ماست هم مانند شير غني از كلسيم است. كلسيم ماده معدني است كه باعث سلامت روده بزرگ ميشود و خطر سرطان را ميكاهد. كلسيم با اسيدهاي صفراوي كه موجب سرطان ميشوند، باند ميگردد و از تحريك روده بزرگ به وسيله اين مواد جلوگيري ميكند